Instrumenten van de gemeenteraad

Amendement

Als een raadslid/fractie een amendement indient, dan willen ze een tekstwijziging aanbrengen in het raadsvoorstel waarover op dat moment gesproken wordt. Ook over dit ingediende amendement zal vervolgens in de raadsvergadering gesproken worden. Aan het eind van de bespreking van een agendapunt wordt altijd gestemd over het raadsvoorstel. Als er een amendement bij een raadsvoorstel is ingediend, dan wordt bij de stemming allereerst over het ingediende amendement gestemd. Als er meer stemmen voor dan tegen zijn, dan is het amendement aangenomen. Vervolgens wordt gestemd over het geamendeerde raadsvoorstel, oftewel het raadsvoorstel inclusief de wijziging zoals voorgesteld in het amendement. 

Motie

Een motie heeft als doel om het college van burgemeester en wethouders hiermee aan de slag te laten gaan. De gemeenteraad moet wel een uitspraak doen over een ingediende motie, dus ook over een motie wordt gestemd. Als de motie is ingediend over een onderwerp dat op de agenda staat, dan wordt eerst het raadsvoorstel in stemming gebracht en daarna wordt gestemd over de ingediende motie(s). Een motie is overigens niet bindend, dus een wethouder/het college kan de motie naast zich neerleggen. Echter moet de bestuurder zich hier dan wel voor verantwoorden. Het is daarbij mogelijk dat de gemeenteraad dit niet accepteert. Er zijn verschillende soorten moties:

• motie: de meest voorkomende motie is de motie die gaat over een onderwerp dat is geagendeerd voor een raadsvergadering. Deze motie wordt bij de behandeling van dit onderwerp ingediend door een raadslid.
• motie vreemd aan de orde van de dag: deze gaat over een onderwerp dat niet op de agenda staat voor de raadsvergadering. Meestal gaat een motie vreemd aan de orde van de dag over een actueel onderwerp. Deze motie wordt aan het begin van de raadsvergadering al ingediend en vervolgens als extra agendapunt aan de raadsvergadering toegevoegd. 
• motie van afkeuring: door deze motie te gebruiken kan een raadslid zijn/haar afkeur over iets uitspreken.
• motie van wantrouwen: hiermee kan een raadslid twijfel uitspreken tegen één of meerdere wethouders of tegen het hele college.
• motie van treurnis: deze motie is lichter dan een motie van wantrouwen, maar de insteek ervan dat is wordt uitgesproken dat de indiener (en diegenen die voor de motie stemmen) een bepaalde gang van zaken of een bepaalde opstelling van iemand betreurt. 

Schriftelijke raadsvragen

Raadsleden kunnen schriftelijke raadsvragen stellen aan het college van burgemeester en wethouders. Deze vragen dienen binnen vier weken beantwoord te worden. Na de beantwoording van het college worden de schriftelijke raadsvragen geagendeerd voor de eerstvolgende raadsvergadering. De indiener van de vragen, maar ook andere raadsleden kunnen dan eventueel nog aanvullende vragen over dit onderwerp stellen aan het college. 

Mondelinge vragen / vragenuur 

Op de agenda van de raadsvergadering staat ook altijd het onderwerp 'vragenuur'. Raadsleden kunnen voorafgaand aan de raadsvergadering melden dat ze een vraag willen stellen in het vragenuur van de raadsvergadering. Ze geven hierbij alvast door wat het onderwerp is van deze mondelinge vragen. Meestal zijn dit vragen over een actueel onderwerp. Deze vragen worden vervolgens in de raadsvergadering mondeling gesteld door een raadslid en mondeling beantwoord door een lid van het college. 

Interpellatie

Met een interpellatie kan een raadslid inlichtingen van het college of de burgemeester vragen over een onderwerp dat niet op de agenda staat. Bij een interpellatie is ruimte voor debat. Een interpellatie gaat dus verder dan het stellen van mondelinge vragen. Interpellatie is een zwaarwegend middel en wordt meestal gebruikt bij een politiek gevoelig onderwerp. 

Raadsonderzoek / raadsenquête 

Het doen van een raadsonderzoek / raadsenquête kan alleen als een meerderheid van de raad het ermee eens is om dit middel in te zetten. Een raadsonderzoek is een (vaak diepgravend) onderzoek naar een kwestie, vaak is dit een politiek gevoelige kwestie. Dit is een instrument met een zware politieke lading.